ბრიტანული ჟურნალი „ეკონომისტი“ (The Economist) აქვეყნებს სტატიას სათაურით: „ევროკავშირში პატარა ქვეყნების გავლენა სუსტდება: „პატარა“ ევროპელებო, გაერთიანდით!“.
მასალაში განხილულია ევროკავშირში შექმნილი სიტუაცია, მის პერსპექტიულ გაფართოებასთან დაკავშირებით: საუბარია „პატარა“ და „დიდი“ ქვეყნების როლზე და მათ გავლენებზე.
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებული სახით:
ოდესმე თუ მჯდარხართ ისეთ დიდ მაგიდასთან, რომ თქვენ ბინოკლი დაგჭირდათ, დაგენახათ რა ხდებოდა მაგიდის თავში ან ბოლოში? ასეთია იმ სახელმწიფოების მდგომარეობა, რომლებიც ევროკავშირის სხდომებში მონაწილეობენ.
ბრიუსელში სამიტების დროს ორ ათეულზე მეტი მონაწილე იკრიბება ხოლმე – თითო წარმომადგენელი 27 ქვეყნიდან, პლუს იმდენივე რაოდენობის მუქთამჭამელები, რომლებიც სულ მუდამ იქ ტრიალებენ რაღაც ლუკმის მოლოდინში. პრინციპში, ეს გასაკვირი არაა, რადგან ასეთი სიტუაცია ევროკავშირში ნორმას წარმოადგენს.
საინტერესოა, რომ მაგიდასთან მჯდარ ევროკავშირის წევრთა წარმომადგენლებს შორის „ხელისუფლება“ საკმაოდ უცნაურად არის გადანაწილებული: იმ დროს, როცა ზოგიერთები მძლავრ ქვეყნებს წარმოადგენენ, მრავალი ათეული მილიონი მოსახლეობით, მათ გვერდით სხედან ისინიც (მაგალითად, მალტის წარმომადგენელი), რომელთა ქვეყნების მოსახლეობა პარიზის ერთი უბნის მოსახლეობაზე ნაკლებია. რასაკვირველია, კლუბის ძლიერი წევრები – მაგალითად, გერმანია, საფრანგეთი და იტალია – რეალურად მეტ გავლენას ფლობენ, მაგრამ ევროკავშირში გარეგნულად მაინც კონსენსუსს იცავენ. ამასთან, აშკარად შესამჩნევია, რომ ევროკავშირში შიდა გავლენები არაპროპორციულადაა გამოხატული – ისეთი ქვეყნები, როგორებიცაა ირლანდია, ლუქსემბურგი და ბალტიისპირელები, ყოველთვის სარგებლობდნენ გარკვეული პრივილეგიებით.
ევროპელი „პატარების“ – მცირე ქვეყნების – დიდებთან შედარებით „არაპროპორციულ წონას“ სამი ელემენტი უზრუნველყოფს:
პირველი – ისინი საკმაოდ ბევრნი არიან – 15 სახელმწიფო საერთო ჯამში ათი მილიონი მოსახლეობით (რაც 14%-ს შეადგენს ბლოკის 448 მილიონი მცხოვრებიდან). როცა ევროკავშირის ლიდერები წითელ ფიანდაზზე მიდიან ხოლმე ბრიუსელის სამიტების დროს, ოლაფ შოლცს – 84 მილიონი გერმანელის წარმომადგენელს, ბალტიისპირა ქვეყნების ლიდერებს შორის „ჩატენვა“ უწევს, რომელთა მოსახლეობა, ერთად აღებული, მხოლოდ 6 მილიონია.
მეორე – ევროკავშირი სამთავრობოთაშორისო კონფედერაციას წარმოადგენს, ვიდრე მთლიანად ჩამოყალიბებულ კავშირს. ყველა წევრს – დიდს თუ პატარას – უფლება აქვთ ევროკავშირის ორგანოებში მხოლოდ თითო წარმომადგენელი ჰყავდეს.
გადაწყვეტილებები კონსენსუსით მიიღება, ყველას აქვს ვეტოს დადების უფლება, რაც განსაკუთრებით საყურადღებოა გადასახადებისა და საგარეო პოლიტიკის სფეროში – „პატარა“ სახელმწიფოების ძალა ამ დროს შესამჩნევად მატულობს.
მესამე – „პატარა“ ქვეყნები, შეზღუდული დემოგრაფიული შესაძლებლობებით, ბევრ თანამდებობებს იღებენ: ევროკომისიის ან ევროსაბჭოს პრეზიდენტობა ჩვეულებრივი საქმეა გადამდგარი პენსიონერი ლუქსემბურგელი პრემიერ-მინისტრისათვის (თუმცა ეს ტენდენცია 2009 წლიდან უკვე შესუსტდა).
პატარა ქვეყნებმა მშვენივრად იციან, რომ მათი პრივილეგიები დაუმსახურებელია. ზოგჯერ ისინი თავიანთი უფლებებით სხვების ინტერესების მიუხედავად სარგებლობენ. მაგალითად, ევროკავშირში არავის არ მოსწონს, თუ როგორ ახორციელებენ თავიანთ ფინანსურ და საგადასახადო პოლიტიკას ირლანდია და ლუქსემბურგი, რომლებიც დიდების „ჯიბეში“ ხელებს აფათურებენ და ფული თავიანთ „ჯიბეებში“ გადააქვთ. „პატარები“ ვეტოების დადებას ერიდებიან, მაგრამ მათ შორის არიან გამბედავებიც – მაგალითად, უნგრეთი და ახლა სლოვაკეთი. როცა რაიმე საკითხის თავიანთ სასარგებლოდ გადაჭრა სურთ, „პატარები“ ხშირად ერთიანდებიან ხოლმე., საკუთარი გავლენისათვის წონის მისაცემად.
საინტერესოა, რომ „პატარების“ რაზმი პერსპექტივაში ახალწვეულებს მიიღებს – არ არის გამორიცხული, რომ რამდენიმე წლის შემდეგ ბრიუსელის მაგიდა გაფართოვდება და მას კიდევ 9 სახელმწიფო მიუჯდება. მათგან, უკრაინის გარდა, 8 „პატარაა“ – მოლდოვა, საქართველო და დასავლეთ ბალკანური ქვეყნები. ვერ ვიტყვით, რომ ეს პროგრესის მაჩვენებელია – ძალიან ძნელი იქნება ისეთი ევროპის კავშირის მართვა, სადაც 36 დედაქალაქია და თითოეულ მათგანს ვეტოს უფლება აქვს!
ჯერ-ჯერობით არავინ არ იცის ის წესები, რომლის მიხედვითაც გაფართოებული ევროკავშირის მართვა უნდა განხორციელდეს.
საფრანგეთს და გერმანიას სურთ, რომ ვეტოს უფლება შეიზღუდოს. ისინი მზად არიან აგრეთვე რიგი სხვა გარდაქმნებიც განხორციელდეს.
ბოლო დროს, როგორც ჩანს, „პატარების“ ზეობის დრო მთავრდება, თუმცა მათ კიდევ აქვთ ხელში გარკვეული კოზირები, სანამ ევროს ზონაში შევლენ: შეუძლიათ ვეტო დაადონ მათთვის არახელსაყრელ გადაწყვეტილებებს. ისინი გრძელ მაგიდასთან თავიანთ ადგილებს შეინარჩუნებენ, მაგრამ მათ მეტი ყვირილი მოუწევთ, რომ სხვებს თავიანთი ხმა მიაწვდინონ.