ბრიტანული ჟურნალი „ეკონომისტი“ (The Economist) აქვეყნებს სტატიას სათაურით: „როგორ გეგმავს ვლადიმერ პუტინი რუსეთის ვაჭრობის გარდაქმნას: მისი იმედით, ქვეყნის მომავალი ჩინეთ-ინდოეთთან არის დაკავშირებული, მაგრამ შეიძლება ყველაფერი მისი გეგმით არ განვითარდეს“.
გთავაზობთ პუბლიკაციის შინაარსს:
ვლადიმერ პუტინი უკრაინის წინააღმდეგ მიმართული ომისათვის კოლოსალურ თანხებს ხარჯავს: აშშ-ის თავდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, რუსეთის პრეზიდენტმა უკრაინაში შეჭრის დღიდან 200 მილიარდ დოლარზე მეტი დახარჯა, ანუ მთლიანი შიდა პროდუქტის 10%-ზე მეტი. ახლა იგი გეგმავს დიდი თანხები დააბანდოს იმ ინფრასტრუქტურის განვითარებაში, რომელიც რუსეთის ეკონომიკას შესაძლებლობას მისცემს განვითარდეს დასავლეთისაგან იზოლაციის პირობებში.
მომავალი ათწლეულის განმავლობაში რუსეთი გეგმავს 70 მილიარდი დოლარი დახარჯოს სატრანსპორტო მარშრუტების მშენებლობაში, რომლებიც ქვეყანას აზიელ და ახლო აღმოსავლელ პარტნიორებთან დააკავშირებს. ამ თანხიდან ლომის წილი მიეცემა შორეულ აღმოსავლეთს და რუსეთის უკიდურეს ჩრდილოეთ რეგიონს (პოლარული წრის მიღმა), ხოლო შედარებით ნაკლები – საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის „ჩრდილოეთი-სამხრეთის“ (INSTC) განვითარებას, რომელიც კავკასიის რეგიონზე გადის და რომელიც მოწოდებულია გააფართოოს რუსეთის კავშირები ინდოეთის ოკეანის ქვეყნებთან, ირანის ტერიტორიის ტრანზიტით. ოფიციალურ პირთა განცხადებით, არადასავლური მიმართულების მქონე მარშრუტებით ახლო მომავალში ტვირთბრუნვის მნიშვნელოვანი ზრდაა მოსალოდნელი.
უკრაინის ომმა უკვე გამოიწვია რუსული პროდუქციის ექსპორტის ორიენტაციის მკვეთრი ცვლილება. ის ქვეყნები, რომლებიც დასავლეთის სანქციებს არ შეუერთდნენ – ჩინეთისა და ინდოეთის ჩათვლით, თანდათანობით ჩაანაცვლეს ვაჭრობა დასავლეთთან და რუსეთთან ადრე დაკარგული კავშირები აღადგინეს. რადგანაც რუსეთის შორეულ აღმოსავლეთის რეგიონში ინფრასტრუქტურა სუსტად არის განვითარებულია, აზიის ქვეყნებისკენ ექსპორტი შეზღუდულია, პროდუქციის დანიშნულების ადგილამდე მიტანა ძალიან ხშირად შორი მარშრუტით ხდება – შავი და ბალტიის ზღვებისა და სუეცის არხის მეშვეობით. მოსკოვი გარკვეულწილად შეშფოთებულია იმით, რომ ვაითუ შავი ზღვიდან ექსპორტი საერთოდ შეწყდეს – სავარაუდოდ, ნატოს ზეწოლით, თურქეთის მიერ ბოსფორ-დარდანელის სრუტეების შესაძლო ჩაკეტვით. ამიტომაც, რუსეთი ცდილობს სავაჭრო გზების დივერსიფიცირებას მეგობარი ქვეყნებისკენ და მათი უსაფრთხოების უზრუნველყოფას.
რუსეთის მხრიდან ეს მიდგომების მნიშვნელოვან ცვლილებას ნიშნავს. ჯერ კიდევ არცთუ დიდი ხნის წინათ რუსი ჩინოვნიკები თავს არიდებდნენ ინფრასტრუქტურულ კავშირებს ინდოეთთან და ჩინეთთან, რადგან ევროპასთან ვაჭრობა უფრო მომგებიანად ითვლებოდა. სავაჭრო გზების ორიენტირების შეცვლამ მათი გათვლებიც შეცვალა. ჩინეთსა და რუსეთს შორის ვაჭრობა, ნავთობზე მოთხოვნის გამო, 2021 წელთან შედარებით, ორჯერ გაიზარდა და რეკორდულ 240 მილიარდ დოლარს მიაღწია. 2022 წელს ორი ქვეყნისთვის სასაზღვრო მდინარე ამურზე პირველი სარკინიგზო ხიდი გაიხსნა, კიდევ ერთის მშენებლობა გასულ წელს დაიგეგმა და 2026 წლის ბოლოს უნდა დასრულდეს. 2030 წლისათვის კი რუსეთს სურს არქტიკული „ჩრდილოეთის საზღვაო გზის“ გამოყენებით, ბერინგის სრუტის გავლით, ტვირთების გადაზიდვა ჩინეთისაკენ დღევანდელი 36 მილიონიდან 200 მილიონ ტონამდე გაზარდოს.
რაც შეეხება ირანს: ორიოდე წლის წინათ რუსეთი გარკვეულწილად თავს არიდებდა ირანთან მჭიდრო ურთიერთობას, რადგან თეირანს დასავლური მკაცრი სანქციები ჰქონდა გამოცხადებული, მაგრამ ახლა, რადგანაც დასავლეთმა ორივე ქვეყანა „გარიყულად“ შერაცხა, მოსკოვი და თეირანი გაორმაგებული ძალით ავითარებენ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ დერეფანს. გასული წლის ბოლოს რუსეთი დათანხმდა რეშთი-ასტარის რკინიგზის მშენებლობის დაფინანსებას აზერბაიჯანის საზღვრისაკენ. სხვათა შორის, ამ 162-კილომეტრიანი რკინიგზის მშენებლობა 20 წლის წინ დაიგეგმა, მისი გარკვეული მონაკვეთი ამოქმედდა კიდეც, მაგრამ ბოლომდე დასრულება გაჭიანურდა. ახლა, გეოეკონომიკური სიტუაციის ცვლილების გამო, მხარეებმა მზერა ისევ მას მიაპყრეს.
ვლადიმერ პუტინი თვლის, რომ „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ სავაჭრო დერეფნის სრული ამოქმედების შემდეგ, ირანი რუსული პროდუქციისათვის ერთგვარ ჰაბად გადაიქცევა, საიდანაც ტვირთები აზიისაკენ, ახლო აღმოსავლეთისაკენ [და „გლობალური სამხრეთის“ ქვეყნების აფრიკული სექტორისაკენ] გადაიზიდება. მაგრამ ბოლო ორი წლის მთავარ ტროფეის მაინც ინდოეთი წარმოადგენს: ჩინეთისაგან განსხვავებით, ინდოეთის მოთხოვნილება რუსულ ქვანახშირზე და ნავთობზე, სპეციალისტთა პროგნოზების მიხედვით, როგორც მინიმუმი, 2030 წლამდე სტაბილურად მაღალი იქნება, მაგრამ ვლადიმერ პუტინის გეგმებს წინ სერიოზული დაბრკოლებები ემუქრება:
ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე ზამთრობით თითქმის გაუვალი იქნება ტვირთზიდვისათვის და ყინულებისაგან თავისუფალი მხოლოდ 21-ე საუკუნის შუახანებში თუ იქნება. რაც შეეხება „ჩრდილოეთ-სამხრეთის“ სავაჭრო დერეფანს, ის ძირითადად საავტომობილო ტრანსპორტზე იყო გათვლილი თავიდანვე, რაც მის ტვირთ გამტარუნარიანობას ზღუდავს.
გარდა ამისა, ალტერნატიული მარშრუტების ძიებას და მათ შექმნა-გამოყენებას ხელს უშლიან სანქციები. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ რუსი ჩინოვნიკები ახალი მარშრუტების გამტარუნარიანობას გაადიდებენ, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ რუსეთის პროდუქციაზე მოთხოვნა ყოველთვის გარანტირებული იქნება.
მოამზადა სიმონ კილაძემ