ადამიანი ცხოველთა სამყაროს ყველა წარმომადგენელზე მაღლა დგას, რადგან მას აქვს გონება. ცხოველები არიან „ჩვენი პატარა ძმები“, და ასევე რესურსი საკვების, ტანსაცმლის, ფეხსაცმლის დამზადებისთვის და ა.შ. მაგრამ რა მოხდება, თუ უმაღლესი წყობის გონება გაბატონდება კაცობრიობაზე? გახდებიან თუ არა ადამიანები მისთვის „პატარა ძმები“, ყველა შემდგომი შედეგით?
ეს სცენარი არც ისე ფანტასტიკურია, როგორც შეიძლება ჩანდეს. ინტერვიუში ჟურნალისტთან ტაკერ კარლსონთან, მილიარდერმა ელონ მასკმა გვაჩვენა მომავლის ბნელი სურათი, რომელიც ძალიან მალე რეალობა გახდება, თუ ხელოვნური ინტელექტი (AI) კონტროლის ქვეშ არ იქნება (Elon Musk’s BRUTALLY Honest Interview With Tucker Carlson (2023) – YouTube).
გავლენიანმა ამერიკულმა ჟურნალმა Foreign Affairs-მა ცოტა ხნის წინ გამოაქვეყნა ამ დარგის ექსპერტების, იან ბრემერის და მუსტაფა სულეიმანის სტატია (The AI Power Paradox: Can States Learn to Govern Artificial Intelligence—Before It’s Too Late? (foreignaffairs.com)). ავტორები მოითხოვენ გლობალური მასშტაბით სასწრაფო ზომების მიღებას ხელოვნური ინტელექტის რეგულირების პრინციპების შემუშავებაზე. შეშფოთება გამოწვეულია იმით, რომ ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიები ძალიან სწრაფად ვითარდება. ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, მათი შექმნა და გავრცელება ხელმისაწვდომი ხდება კერძო კომპანიების მზარდი რაოდენობისთვის. ასევე ბევრად უფრო ადვილია ასეთი ტექნოლოგიების მოპარვა, ვიდრე, მაგალითად, ბირთვული ბომბის. ამიტომ მათი გავრცელებისა და დესტრუქციული მიზნებისთვის გამოყენების საშიშროება დღითიდღე იზრდება.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების განვითარების მთავარი მამოძრავებელია მსხვილი კორპორაციები, რომლებიც ერთმანეთს ეჯიბრებიან დომინირებისთვის მთელ მსოფლიოში. ინტერვიუში ელონ მასკმა თქვა, რომ ინდუსტრიის ლიდერებმა ბაზრის მონოპოლიზირება მოახდინეს. Google და Microsoft არიან ორი მსოფლიო ლიდერი ამ სფეროში. მასკმა თქვა, რომ აპირებს მონოპოლიის დაშლას და ღია კოდის ნერვული ქსელის შექმნას სახელად TruthGPT.
მაგრამ, ილონ მასკი ისეთივე ბიზნესმენია, როგორც მისი კოლეგები Google-სა და Microsoft-ში. ის სხვა ბიზნეს მოდელზე დებს ფსონს, მაგრამ ეს არ გადაჭრის მონოპოლიების პრობლემას ხელოვნური ინტელექტის სფეროში.
სანამ პოლიტიკოსები საუბრობენ „ბიპოლარული სამყაროს“ მოდელის დაბრუნებაზე, რომელშიც აშშ და ჩინეთი კონკურენციას გაუწევენ ერთმანეთს (აშშ-სა და სსრკ-ს შორის „ცივი ომის“ მსგავსად), კერძო კორპორაციებმა უკვე შექმნეს საკუთარი ციფრული „ბიპოლარული სამყარო“. მათ აქვთ ძალა და შესაძლებლობები, რომლებიც მიუწვდომელია სახელმწიფოებისთვის. იანა ბრემერი და მუსტაფა სულეიმანი არ გამორიცხავენ სცენარს, როდესაც ხელოვნური ინტელექტის შემმუშავებელი კორპორაციების ხელმძღვანელები ერთსა და იმავე მოლაპარაკების მაგიდასთან დასხდნენ სახელმწიფო ლიდერებთან გლობალური პრობლემების გადასაჭრელად. სახელმწიფოები სწრაფად კარგავენ კონტროლს ხელოვნური ინტელექტის სფეროში, ტექნოლოგიების განვითარების მაღალ ტემპზე და ახალი საფრთხის წინააღმდეგ კონტროლის ძველი მეთოდების გამოყენების მცდელობები უშედეგოა.
ბრემერი და სულეიმანი ასევე აღნიშნავენ, რომ ხელოვნურ ინტელექტზე კონტროლი შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მთელი კაცობრიობის ძალისხმევა გაერთიანდება. თუმცა, ექსპერტების აზრით: „ვაშინგტონისა და პეკინის თვალსაზრისით, რისკი იმისა, რომ მეორე მხარე მოიპოვებს უპირატესობას ხელოვნური ინტელექტის სფეროში, უფრო დიდია, ვიდრე ნებისმიერი თეორიული რისკი, რომელიც ამ ტექნოლოგიამ შეიძლება შეუქმნას საზოგადოებას ან მათ საკუთარ პოლიტიკურ სანდოობას. პეკინი და ვაშინგტონი ორიენტირებულია ხელოვნური ინტელექტის განვითარების დაჩქარებაზე და არა მის შენელებაზე. მათი აზრით, განვითარების „პაუზა“ რისკების შეფასებისთვის, რომელსაც ხელოვნური ინტელექტის ინდუსტრიის ზოგიერთი ლიდერი ითხოვს, უგუნური ცალმხრივი განიარაღების ტოლფასი იქნება“.
თუ აშშ-სა და სსრკ-ს შორის “რბოლა” ჩატარდა ბირთვული იარაღის სფეროში, მაშინ აშშ და ჩინეთი იბრძვიან ლიდერობისთვის ახალი სუპერიარაღის – ხელოვნური ინტელექტის შემუშავებაში. მაგრამ მათი მოდელები “იარაღის” შემუშავებისთვის განსხვავებულია.
ჩინეთში სახელმწიფომ ტექნოლოგიურ კომპანიებზე კონტროლი აიღო. ეს მიდგომა ჩინურ ტექნიკურ კომპანიებს ართმევს პოლიტიკურ ძალაუფლებას. ისინი მხოლოდ ჩინეთის კომუნისტური პარტიისა და მისი ლიდერის ნების აღმსრულებლები არიან.
შეერთებულ შტატებში კერძო კორპორაციებს აქვთ მეტი თავისუფლება და განვითარების შესაძლებლობები. კორპორატიული მფლობელების მოტივაცია არის მოგება. ამერიკის მთავრობის ამოცანაა კორპორაციების საქმიანობის რეგულირების მექანიზმების შემუშავება, რათა ისინი არ გახდნენ დამოუკიდებელი პოლიტიკური მოთამაშეები.
ამერიკული მოდელი უფრო მეტად უწყობს ხელს კერძო ინიციატივის განხორციელებას, ამიტომ ამერიკული კომპანიების ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებები ჩინურს გაუსწრებს.
ჩინური მოდელი უზრუნველყოფს სრულ სახელმწიფო კონტროლს ხელოვნური ინტელექტის სფეროზე. სახელმწიფოს შეუძლია მხარი დაუჭიროს ინდუსტრიას განათლებაში ინვესტიციებით, ინფრასტრუქტურის შექმნით, ტექნოლოგიური კომპანიების სუბსიდირებით. ახალი ტექნოლოგიები ასევე შესაძლებელს ხდის ავტორიტარულ სახელმწიფოში მოსახლეობის კონტროლს და საზოგადოებრივი აზრის ეფექტურად მართვას.
ხელოვნური ინტელექტის განვითარების რომელი მოდელი იქნება უფრო ეფექტური, ამას აჩვენებს შეერთებულ შტატებსა და ჩინეთს შორის დაპირისპირების შედეგი. მაგრამ, სანამ დიდი სახელმწიფოები და დიდი კორპორაციები ერთმანეთს ეჯიბრებიან, ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია მთელი კაცობრიობის კონტროლის ქვეშ მოქცევა.
ავთანდილ წულაძე, პოლიტოლოგი, პოლიტოლოგიის დოქტორი