ბრიტანული გაზეთის „ფაინენშელ თაიმსის“ (Financial Times) 7 მაისის ნომერში გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ქართველი მარიონეტული მმართველი მოსკოვისაკენ შებრუნდა: ოლიგარქი ბიძინა ივანიშვილი კავკასიური ქვეყნის რუსეთის ორბიტაზე დაბრუნებას ცდილობს“ (ავტორები – ანასტასია სტოგნეი თბილისიდან და ბენ ჰოლი ლონდონიდან).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირეოდენი შემოკლებით:
თბილისში თითქმის ვერ იპოვით ისეთ ადგილს, საიდანაც ვერ დაინახავთ მთაწმინდაზე განლაგებულ მინა-ფოლადისაგან აგებულ სასახლეს, რომელიც ბიძინა ივანიშვილის საკუთრებას წარმოადგენს. ამავე დროს, ამ შთამბეჭდავი ქონების მფლობელი, საქართველოს ყველაზე გავლენიანი და მდიდარი ადამიანი, დიდი ხნის განმავლობაში რჩებოდა საზგადოების ყურადღების მიღმა.
ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტიდან წასვლის შემდეგ, 2013 წლიდან, ოლიგარქი, რომლის ქონება საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) 1/3-ის ექვივალენტია, იშვიათად გამოდიოდა მოსახლეობის წინაშე და ხელისუფლებაზე გავლენას ძირითადად კულისებიდან ინარჩუნებდა.
მაგრამ გასულ კვირაში იგი მთიდან დაბლა ჩამოვიდა და საკმაოდ უცნაური [და საბრალმდებლო] ანტიდასავლური სიტყვით გამოვიდა, რომელშიც მან საქართველო „ომის გლობალური პარტიისა“ და მისი სავარაუდო აგენტების „მსხვერპლად“ წარმოსახა [ამაში ბრალი დასდო სამოქალაქო უფლებების დამცველთა ჯგუფებს].
პროსამტავრობო მიტინგზე თავის გამოსვლის დროს ბიძინა ივანიშვილმა მხარი დაუჭირა საკმაოდ საკამათო კანონპროექტს უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის (ანუ უცხოური აგენტების) შესახებ, რომლის ინიციატორია მისი პარტია „ქართული ოცნება“ და რომლის მიხედვით, ის არასამათავრობო ორგანიზაციები და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, რომელთა ბიუჯეტის 20% უცხოეთიდან ფინანსდება, რეგისტრიაცია იუსტიციის სამინისტროში გაიარონ, საწინააღმდეგო შემთხვევებში მათ ჯარიმები ემუქრებათ.
კრიტიკოსების აზრით, ქართული კანონპროექტი, თავისი შინაარსითა და მიზნებით, ძალიან ჰგავს რუსულ კანონს, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების წინააღმდეგ არის მიმართული, ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, თუ მას საქართველოს საკანონმდებლო ორგანო მიიღებს, ოქტომბერში ეს სამართლებრივი აქტი „ქართულ ოცნებას“ საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვების მოსაპოვებლად დაეხმარება.
კანონპროექტის განხილვის დაწყებამ ქვეყნის მასშტაბით ბოლო ათწლეულებში უდიდესი საპროტექტსო აქციები გამოიწვია: ბევრი ქართველი დარწმუნებულია, რომ კანონპროექტის მიღება საფრთხეს უქმნის საქართველოს პროდასავლურ ორიენტაციას და, შესაბამისად, საქართველოს სწრაფვას და იმედებს ევროკავშირში გაწევრიანებისაკენ.
რუსეთთან საქართველოს ხელისუფლების დაახლოების პროცესი, მოსკოვის მიერ უკრაინასთან ომის დაწყების მიუხედავად, უკვე სამი წელია გრძელდება, მაგრამ, როგორც ანალიტიკოსები და მთავრობის ოპონენტები აცხადებენ, ზემოთ აღნიშნული კანონპროექტის მხარდაჭერით ბიძინა ივანიშვილმა კრემლთან ინტეგრირება ახალი ტემპით დაიწყო და ახლა აშკარად ჩანს, რომ თბილისი მოსკოვის ორბიტას უბრუნდება.
„საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ქვეყნის მთავრობა დასავლეთთან მუდმივად ცდილობდა, – ამბობს „ფაინენშელ თაიმსთან“ საუბარში საქართველოს ყოფილი ელჩი ევროკავშირში, ამჟამად კი ბრიტანული ანალიტიკური ცენტრის „ჩეთემ ჰაუსის“ (Chatham House) თანამშრომელი, – თუმცა ბოლო მოვლენები ქვეყნის პროდასავლური ორიენტაციიდან დიდ და დრამატულ გადახვევას წარმოადგენს.
ბიძინა ივანიშვილმა თავისი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილი რუსეთში გაატარა, იქ დააგროვა ქონება და მილიარდერი გახდა – ყოფილი საბჭოთა სახელმწიფო აქტივების პრივატიზების შედეგად. მოსკოვში ყოფნის დროს იგი დაუახლოვდა რუსეთისა და ისრაელის მოქალაქეს ვიტალი მალკინს და მასტან ერთად ჰონკონგის წარმოების კომპიუტერებითა და ტელეფონებით ვაჭრობა დაიწყო, მოგვიანებით მათ თავიანთი საქმიანობა საბანკო სფეროზეც გაავრცელეს.
ქართველი ოლიგარქი არის „შვიდი ბანკირის“ ჯგუფის წევრი – გავლენიანი რუსი ფინანსისტების ა და ბიზნესმენების გაერთიანებისა, რომელშიც ადრე ბორის ბერეზოვსკი, მიხეილ ხოდორკოვსკი და მიხეილ ფრიდმანიც შედიოდნენ – სწოირედ მათ გადაარჩინეს ბორის ელცინის საპრეზიდენტო კამპანია კრახისაგან 1996 წელს.
2003 წელს ბიძინა ივანიშვილი რუსეთიდან საქართველოში დაბრუნდა, თავის მშობლიურ სოფელ ჭორვილაში. იგი პოლიტიკის მიღმა 2011 წლამდე რჩებოდა, შემდეგ კი დააარსა თავისი ორგანიზაცია „ქართული ოცნება“ – იმ პოლიტიკური ძალების კოალიცია, რომლებიც საქართველოს მაშინდელი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ გამოდიოდნენ. შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ „ქართულმა ოცნებამ“ საპარლამენტო არჩევნებში გაიმარჯვა, რის შედეგადაც, პირველად საქართველოში, ერთი პოლიტიკური ძალის მიერ მეორისათვის ხელისუფლების მშვიდობიანი გადაცემა განხორციელდა. მილიარდერი პრემიერ-მინისტრი გახდა.
საქართველოს ხელისუფლებაში მიხეილ სააკაშვილის ყოფნის დროს მან აუცილებელი, მაგრამ იმავდროულად მტკივნეული რეფორმები განახორციელა. იგი ცდილობდა საქართველოს გაყვანას რუსეთის ორბიტიდან, დასავლეთისაკენ, ევროკავშირში და ნატოში გაწევრიანებას. მისმა ნაბიჯებმა რუსეთის გაღიზიანება გამოიწვია, რომელმაც 2008 წლის ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს რეგიონების ოკუპაცია განახორციელა. თვითონ მიხეილ სააკაშვილი კი მმართველობის ბოლო წლებში სულ უფრო ავტორიტარული მეთოდებით სარგებლობდა: ახშობდა კრიტიკულ აზრს, ებრძოდა სხვაგვარად მოაზროვნეებს, საკუთარი ხელისუფლების შესანარჩუნებლად.
„ხალხი იმდენად დაიღალა მიხეილ სააკაშვილის მმართველობით, რომ მზად იყო ხმა მიეცა ნებისმიერი პოლიტიკური ძალისთვის, რომელიც პრეზიდენტი პარტიის – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ წინააღმდეგ გაბედულად გამოვიდოდა“, – ამბობს ვიქტორ ყიფიანი, თბილისის იურიდიული კომპანიის MKD-ის პარტნიორი, რომელიც ბიძინა ივანიშვილის ინტერესებს იცავდა 5 წლის განმავლობაში, სანამ 2023 წელს ოლიგარქმა მასთან ურთიერთობა არ შეწყვიტა. ეს მოხდა მას შემდეგ, როცა ვიქტორ ყიფიანმა გააკრიტიკა „ქართული ოცნების“ მიერ ინიცირებული კანონპროექტი უცხოური აგენტების შესახებ.
ბიძინა ივანიშვილი, დასავლეთის თანხმობით, ცდილობდა რუსეთთან ურთიერთობა სტაბილური ყოფილიყო და იმავდროულად პრიორიტეტად თვლიდა საქართველოს კავშირებს ევროკავშირთან და ნატოსთან, – ამბობს ნატალია საბანაძე, – მაგრამ ბალანსირება შეუძლებელი გახდა რუსეთის უკრაინაში შეჭრის სემდეგ, 2022 წელს.
ერთ-ერთი თეორიის თანახმად, თუ ბიძინა ივანიშვილი კრემლის წინააღმდეგ იმოქმედებს, ისევე როგორც სხვა რუსი ოლიგარქების შემთხვევაში, მისი საქმიანი ინტერესებიც საფრთხის ქვეშ დადგება. ამასთან, ევროკავშირი თბილისისაგან ითხოვს, რომ მან მკვეთრად უნდა შეზღუდოს რუსეთთან ურთიერთობა, სანამ ევროკავშირში საქართველოს მიღების მიზნით მოლაპარაკება დაიწყება.
ბიძინა ივანიშვილს „ფაინენშელ თაიმსის“ თხოვნაზე კომენტარები გაეკეთებინა, ჯერ-ჯერობით არ პასუხი არ გაუცია.
როგორც პარტიის საპატიო თავმჯდომარეს (ეს თანამდებობა მისთვის სპეციალურად შეიქმნა), ბიძინა ივანიშვილს არანაირ სახელმწიფო თანამდებობა არც ხელისუფლებაში და არც პარტიაში არ აქვს დაკავებული, თუმცა მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ მას აქვს უფლება თავისი კანდიდატურა პრემიერ-მინისტრად წამოაყენოს. „ეს უფლება ბიძინა ივანიშვილს თითქმის აბსოლუტური ხელისუფლების შესაძლებლობას აძლევს, რაიმე პასუხისმგებლობისა და ანგარიშვალდებულობის გარეშე“, – ამბობს ეკა გიგაური, რომელიც Transparency International-ის ქართულ სტრუქტურას ხელმძღვანელობს.
ბიძინა ივანიშვილის ორიენტაცია რუსეთზე შეიძლება კიდევ ერთი გარემოებით აიხსნას – იგი ბაძავს უნგრეთის პრემიერს ვიქტორ ორბანს, განგებ ახდენს საშინაოპოლიტიკურ სიტუაციის პოლარიზებას, ადგილობრივ ოპონენტებს უცხოური ქვეყნების ლაქიებად თვლის და კარგად სარგებლობს მოსახლეობის კონსერვატიული განწყობით, განსაკუთრებით პროვინციებში, სოფლის მცხოვრებლებს შორის.
„ადამიანები მხარს იმიტომ უჭერენ ევროპულ ინტეგრაციას, რომ მათ რწმენა აქვთ – იქ ცხოვრება უკეთესია“, – ამბობს კორნელი კაკაჩია, ქართული პოლიტიკის ინსტიტუტის დირექტორი, – მგრამ როცა საქმე ფასეულობებს ეხება, ბევრი ევროპის მიმართ უკვე უნდობლობას გამოხატავს“. იგი ამის მაგალითად „ლგბტ-საზოგადოების“ მიმართ ქართველთა ნეგატიურ დამოკიდებულებას ასახელებს.
თავის გამოსვლაში ბიძინა ივანიშვილმა გაიმეორა, რომ საქართველოს მიზანი არ შეცვლილა – ევროკავშირში გაწევრიანება, მაგრამ ბრიუსელი თბილისს აფრთხილებს, რომ „ლგბტ-საზოგადოების“ შესახებ კანონის მიღება საქართველოს ევროკავშირში გაწევრიანებას ბარიერებს უქმნის.
აშშ-ის საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტის მონაცემებით, ევროკავშირში ქვეყნის მიღებას მხარს ქართველების 88% უჭერს. აპრილის დასაწყისიდან იმ კანონპროექტების წინააღმდეგ, რომლებშიც ევროპული ფასეულობების მიმართ ნეგატიური მიდგომაა გამოხატული, თბილისის ქუჩებში ევროკავშირის დროშებით ათი ათასობით ადამიანი გამოვიდა, მათ პოლიციას წინააღმდეგობა გაუწიეს და პროტესტი გამოხატეს საქართველოს რუსეთის გავლენის სფეროში დაბრუნების მცდელობის მიმართ. „ამრიგად, ბიძინა ივანიშვილი „სავარაუდო თვითმკვლელობის“ რისკზე მიდის“, – აცხადებს ნატალია საბანაძე. სხვათა შორის, ევროპარლამენტის ზოგიერთმა წევრმა ოლიგარქ ბიძინა ივანიშვილის მიმართ სანქციების შემოღებაც კი მოითხოვა.
„ქართული ოცნება“ სიტყვით მხარს უჭერს ევროპულ ინტეგრაციას, რომ საერთაშორისო და საშინაო ლეგიტიმაცია „იყიდოს“, იმავდროულად კი ქვეყანაში თანდათან დემოკრატიას ძირს უთხრის“, – აცხადებს ანასტასია მგალობლიშვილი, რომელიც გერმანული მარშალის ფონდის ანალიტიკურ ცენტრში მუშაობს, – „როგორც ჩანს, დღევანდელი მოვლენების კვალობაზე, მის პროევროპულობას ფარდა საბოლოოდ აეხდება“.
მოამზადა სიმონ კილაძემ